కవితా..ఓ కవితా!-అర్థం, తాత్పర్యం సేకరణః కర్లపాలెం హనుమంతరావు

కవితా! ఓ కవితా!- యుగకవిగా అభ్యుదయవాదులు కీర్తించిన శ్రీశ్రీ గారి 'మహాప్రస్థానం'లోని అద్భుతమైన కవిత ఇది అని వేరే పరిచయం అవసరం లేదు. ఈ కవిత నోటికి రాని యువకవులు ఉండేవారు కాదు మా రోజుల్లో. ఇప్పుడూ అంతే అభిమానం అనుకోండి ఈ కవిత మీద ఈ తరం కవులకు. నిజమే కానీ..ఇందులో మహాకవి వాడిన పదాలకి అర్థాలు ఎంత మందికి తెలుసో!

కవితా! ఓ కవితా!

కవితా! ఓ కవితా!

నా యువకాశల నవపేషవ సుమగీతావరణంలో

నిను నే నొక సుముహూర్తంలో,

అతి సుందర సుస్యందనమందున

దూరంగా వినువీథుల్లో విహరించే

అందని అందానివిగా

భావించిన రోజులలో,

నీకై బ్రతుకే ఒక తపమై

వెదుకాడే నిమిషాలందు విషాలందున,

ఎటు నే చూచిన చటులాలంకారపు

మటుమాయల నటనలలో

నీ రూపం కనరానందున,

నా గుహలో, కుటిలో, చీకటిలో

ఒక్కడనై స్రుక్కిన రోజులు లేవా?

నీ ప్రాబల్యంలో,

చిరదీక్షా శిక్షా తపస్సమీక్షణలో,

నిశ్చల సమాధిలో,

సర్గద్వారపు తోరణమై వ్రేలిన నా

మస్తిష్కంలో

ఏయే ఘోషలు, భాషలు, దృశ్యాల్‌ తోచాయో?

నేనే యే చిత్రవిచిత్ర స్యమంత ,

రోచర్ని వహం చూశానో!

నా గీతం ఏయే శక్తులలో

ప్రాణస్పందన పొందిందో?

నీకై నే నేరిన వేయే ధ్వనులో,

ఏయే మూలల వెదికిన ప్రోవుల

ప్రోవుల రణన్ని నాదాలో:

నడిరే యాకస మావర్తించిన,

మేఘా లావర్షించిన,

ప్రచండ ఝంఝూ ప్రభంజనం

గజగజ లాడించిన

నడిసంద్రపు కెరటాల్లో మ్రోగిన

శంఖారావం, ఢంకాధ్వానం:

ఆ రాత్రే,

కారడవులలో లయాతీతమై

విరుతించిన నానాజంతుధ్వనులో?

నక్షత్రాంతర్ని బిడ నిఖిలగానం,

భూకంపాలు, ప్రభుత్వ పతానాలు,

విప్లవం, యుద్ధం,

అన్నీ నీ చైతన్యం!

నీ విశ్వరూప సాక్షాత్కారం

మరి నిన్ను స్మరిస్తే

నా కగుపించే దృశ్యాలా?

వినిపించే భాష్యాలా?

అగ్ని సరస్సున వికసించిన వజ్రం!

ఎగిరే లోహ శ్యేనం!

ఫిరంగిలో జ్వరం ధ్యనించే మృదంగ నాదం

ఇంకా నే నేం విన్నానా?

నడిరే నిద్దురలో

అపుడే ప్రసవించిన శిశువు నెడద నిడుకొని

రుచిర స్వప్నాలను కాంచే

జవరాలి మనఃప్రపంచపు, టాపర్తాలు!

శిశువు చిత్ర నిద్రలో

ప్రాచీన స్మృతు లూచే చప్పుడు!

వైద్యశాలలో,

శస్త్రకారుని మహేంద్రజాలంలో,

చావుబ్రదుకుల సంధ్యాకాలంలో

కన్నులుమూసిన రోగార్తుని

రక్తనాళ సంస్పందన!

కాలువ నీళులలో జారిపడి

కదలగ నైనా చాలని

త్రాగుబోతు వ్యక్తావ్యక్తాలాపన!

ప్రేతాపన!

కడుపు దహించుకుపోయే

పడుపుకత్తె రాక్షసరతిలో

అర్థనిమీలత నేత్రాల

భయంకర బాధల పాటల పల్లవి!

ఉరితీయబడ్డ శిరస్సు చెప్పిన రహస్యం!

ఉన్మాది మనస్సినీవాలిలో

ఘకంకేకా, భేకంబాకా!

సమ్మెకట్టిన కూలీల,

సమ్మెకట్టిన కూలీల భార్యల, బిడ్డల

ఆకటి చీకటి చిచ్చుల

హాహాకారం! ఆర్తారావం!

ఒక లక్ష నక్షత్రాల మాటలు,

ఒక కోటి జలపాతల పాటలు,

శతకోటి సముద్రతరంగాల మ్రోతలు!

విన్నానమ్మా! విన్నా, నెన్నో విన్నాను.

నా విన్నవి కన్నవి విన్నవించగా

మాటలకై వెదుకాడగబోతే---

అవి,

ఫంఖానుఫుంఖంగా

శ్మశానాలవంటి నిఘంటవుల దాటి,

వ్యాకరణాల సంకెళ్ళ విడిచి,

ఛందస్సుల సర్పపరిష్వంగం వదలి---

వడిగా, వడివడిగా

వెలువడినై, పరుగిడినై, నా యెదనడుగిడినై!

ఆ చెలరేగిన కలగాపులగపు

విలయావర్తపు

బలవత్‌ ఝరావత్‌ పరివర్తనలో,

నే నేయే వీధులలో

చంక్రమణం చేశానో,

నా సృష్టించిన గానంలో

ప్రక్షుళిత మామక పాపపరంపర

లానంద వశంవద హృదయుని జేస్తే--

నీకై మేలుకొనిన

సకలేంద్రియములతో

ఏది రచిస్తునానో, చూస్తున్నానో,

వూపిరి తీస్తున్నానో

నిర్వికల్ప సమాధిలో

నా ప్రాణం నిర్వాణం పొందిందో,

అటు నను మంత్రించిన,

సమ్ముగ్ధంగావించిన ఆ గాంధర్వానికి,

తారానివహపు ప్రేమసమాగమంలో

జన్మించిన సంగీతానికి...

నా నాడుల తీగలపై సాగిన

నాధ బ్రహ్మపు పరిచుంబనలో,

ప్రాణావసానవెళాజనితం,

నానాగానానూనస్వానావళితం,

బ్రతుకును ప్రచండభేరుండ గరు

త్పరిరంభంలో పట్టిన గానం,

సుఖదుఃఖాదిక ద్వంద్వాతీతం,

అమోఘ, మగాధ, మచింత్య, మమేయం,

ఏకాంతం, ఏకైకం,

క్షణికమై శాశ్వతమైన దివ్యానుభవం,

బ్రహ్మాసుంభవం కలిగించిన,

నను కరిగించిన కవనఘృణీ!

రమణీ!

కవితా! ఓ కవితా!

నా జనని గర్భంలో,

ఆకారం లేకుండా నిద్రిస్తూన్న

నా అహంకారానికి

ఆకలి గొల్పించిన నాడో!

నా బహిరంత రింద్రియాలలో

ప్రాణం ప్రసరించగ, నే నీ భూలోకంలో పడి

సఖదుఃఖా లేవేవో

వస్తూంటే తలదాలిచి

ప్రపంచ పరిణాహంలో

ప్రయాణికుడనై,

పరివ్రాజకుడనై,

విహ్వలంగా వర్తించేవేళ

అభయహస్త ముద్రతో ననుదరిసిన

నన్ను పునీతుని కావించిన కవితా!

లలిత లలిత కరుణామహితా!

అనుపమితా!

అపరిమితా!

కవితా! ఓ కవితా

నేడో నా వూహాంచల

సాహసికాంసం కప్పిన నా

నిట్టూర్పులు వినిపిస్తాయా?

నే నేదో విరచిస్తానని,

నా రచనలలో లోకం ప్రతిఫలించి,

నా తపస్సు ఫలించి,

నా గీతం గుండెలలో ఘూర్ణిల్లగ

నా జాతి జనులు పాడుకొనే

మంత్రంగా మ్రోగించాలని

నా ఆకాశాలను

లోకానికి చేరువగా,

నా ఆదర్శాలను

సోదరులంతా పంచుకునే

వెలుగుల రవ్వల జడిగా,

అందీ అందకపోయే

నీ చేలాంచముల విసరుల

కొసగాలులలో నిర్మించిన

నా నుడి నీ గుడిగా,

నా గీతం నైవేద్యంగా, హృద్యంగా,

అర్పిస్తానో

నా విసరిన రస వినృమర

కుసుమ పరాగం!

ఓహో! ఓ రసధుని! మణిఖని! జననీ! ఓ కవితా!

కవితా! కవితా! ఓ కవితా!

===== అర్థాలు =====

యువకాశల = యుక్తవయస్సులో ఉన్నప్పుడు కలిగే ఆశలు;

నవపేశల = కొత్తకోయల;

సుమగీతావరణం = పూలలాంటి గీతలతో కూడిన ఆవరణం;

సుస్యందనం = మంచి రథం;

స్రుక్కిన = కుమిలిన

తపస్సమీక్షణ = తపస్సు+సమీక్షణ = అన్వేషణకోసం చేసిన తపస్సు;

వినువీధులలో = ఆకాశపు వీధులలో; విహరించు = తిరుగు; వెదుకాడే నిమిషాలందున = వెతికే కాలంలో; నిషాలందున = ఒకే కలవరంలో, ఒకే ధ్యాసలో; చటులాలంకార = అందమైన అలంకారం; మటుమాయ = అతిమాయ; గుహలో = గుహలో; కుటిలో = ఇంట్లో; , ఏడ్చిన; ప్రాబల్యం = ప్రభావం; చిరదీక్ష = చాలా కాలం చేసిన దీక్ష; శిక్ష = శిక్షణ, అభ్యాసం; నిశ్చల సమాధి = ఎలాంటి అవాంతరంలేని సమాధి - ధ్యానం - ఏకాగ్రత; సర్గద్వారం = సృజనాత్మకమయిన మార్గం; తోరణం = మాలలు, దండలు; వ్రేలిన = వేలాడు; మస్తిష్కం = మెదడు, మనస్సు; ఘోషలు = అరుపులు, ధ్వనులు; చిత్ర విచిత్ర = అందమైన, విచిత్రమైన; శ్యమంత = శమంతకమణీ; రోచిర్నివహం = రోచి+నివహం = కాంతి( రోచి ) సమూహం( నివహం ); గీతం = పాట/ కవిత్వం; ఏయే శక్తుల లో = ఏయే శక్తులనుంచి; ప్రాణస్పందన = ప్రాణం ఉందన్న భావన; ప్రోవులు = పోగులు, గుంపు, సమూహం; రణన్నినాదాలు = యుద్దశబ్దాలు; ఆకసమావర్తించిన = ఆకాశాన్ని ఆవరించిన ( మరల మరల రావడం ); మేఘాలావర్షించిన = మేఘాలు లా కురిసిన; ప్రచండ = తీవ్రమైన; ఝంఝా ప్రభంజనం = గాలివాన / తుఫాను; గజగజలాడించు = వణికించు; శంఖారావం = శంఖం పూరించినప్పుడు వచ్చే ధ్వని; ఢంకాధ్వానం = ఢంక వాయిస్తే వచ్చే మోత/ శబ్దం; కారడవులు = నల్లని / దట్టమైన అడవులు; లయాతీతం = నాశనానికి అతీతంగా / లయకు అతీతంగా; విరుతించు = పెద్దగా అరచు; నానాజంతుధ్వనులు = రకరకాల జంతువుల అరపులు; నక్షత్రాంతర్నిబిడ = నక్షత్ర+అంతర+నిబిడ = నక్షతాలమధ్య పూర్తిగా వ్యాపించినా; నిఖిలగానం = నిఖిల (సర్వం) గానం (పాట) = ప్రపంచగానం; పతనం = పడిపోవడం, నశించి పోవడం; నీ చైతన్యం = నీ ప్రభావంవల్లకలిగేవే; విశ్వరూపం = సంపూర్ణ స్వరూపం; సాక్షాత్కారం = ప్రత్యక్షం కావడం, కనిపించడం; స్మరించు = తలచు; దృశ్యాలు = కనిపించేవి; భాష్యాలు = ఒక విషయానికి సంబంధించిన వ్యాఖ్యానం; రుచిర స్వప్నాలు = అందమైన కలలు; జవరాలు = యవ్వనవతి; మనఃప్రపంచం = మానసిక ప్రపంచం, మనస్సులో; ఆవర్తాలు = మళ్ళీ మళ్ళీ/ పునఃమననం; చిత్రనిద్ర = అందమైన నిద్ర; ప్రాచీన స్మృతులు = పాతకాలపు జ్ఞపకాలు; శస్త్రకారుడు = వైద్యుడు; మహేంద్రజాలం = గారడి; సంధ్యాకాలం = సాయం సమయం; కన్నులు మూసిన = మరణించిన; రోగార్తుని = రోగపీడితుడు; రక్తనాళ సంస్పందన = రక్తనాళాల ప్రతిస్పందన; వ్యక్తావ్యక్తాలాపన = స్పష్టమైన అస్పష్టమైన మాటలు; ప్రేలాపన = ఇష్టం వచ్చినట్లుమాట్లాడు; కడుపుదహించు = కడుపు మంట/ ఆకలి వల్ల కలిగే బాధ; పడుపుకత్తె = వేశ్య; రాక్షసరతి = బలాత్కారించడం, ఇష్టం లేకుండా చేసే రతి; అర్ధనిమీలిత నేత్రాలు = సగం మూసిన కన్నులు; ఆకటి = ఆకలి; చీకటి = రాత్రి/బాధ; చిచ్చు = మంట/అగ్గి; హాహాకారం = భయంతో/ఆవేధనతో కూడిన కేకలు; ఆర్తారావం = ఆర్తి/దుఃఖం తో కూడిన అరుపులు; నక్షత్రాల మాటలు = నక్షత్రాల్లా కాంతివంతమైన మాటలు; జలపాతాల పాటలు = జలపాతాల్లా శక్తిమంతమైన పాటాలు; సముద్రతరంగాల మ్రోతలు = సముద్రతరంగాల్లా హోరెత్తించే శబ్దాలు; నా విన్నవి కన్నవి = నేను విన్నవాటిని, చూసిన వాటిని; విన్నవించగా = చెప్పడానికి/ రాయడానికి; సర్పపరిష్వంగం = పాము కౌగిలిలో చిక్కుకున్న; పుంఖానుపుంఖం = ఒకటి తరువాత ఒకటి / చాలా ఎక్కువగా; చెలరేగి = విజృంభించిన; కలగా పులగపు = కలగలిసిపోయిన; విలయావర్తపు = విలయకాలపు శబ్దం; బలవత్ = శక్తిమంతమైన; ఝరవత్ = సెలయేరు/ శబ్దం/ ధ్వని; పరివర్తన = మార్పు/ తిరుగు; చంక్రమణం = తిరుగుట/ మెల్లగా వెళ్ళడం; నా సృష్టించిన గానం = నేను రాసిన పాట/కవిత్వం; ప్రక్షాళిత = పరిశుభ్రంచేసిన; మామక = నాది అనే భావం; పాపపరంపర = పాపాలవరుస/ పాపాల పుట్ట; వశంవద = వశమైన వదనం/ ముఖము; సకలేంద్రియములు = సకల(అన్ని) + ఇంద్రియాలు(కన్ను,ముక్కు,చెవి,నాలుక,మనస్సు); నిర్వికల్ప సమాధి = గందరగోళంలేని ధ్యానం/ సమాధి; నిర్వాణం = ముక్తి / పరలోక ఆనందం/ మరణం; మంత్రించు = లీనమయ్యేట్టు చేయు; సమ్ముగ్ధం = చాలా అందమైన/ ఆనందమైన; గాంధర్వం = పాట/ప్రేమ; తారానివపు = నక్షత్ర సమూహం; ప్రేమ సమాగమం = ప్రేమతో కూడిన కలయిక; నాడుల తీగలు = నాడులనే తీగలు; నాదబ్రహ్మపు = నాద సృష్టికర్త; ప్రాణావసానవేళాజనితం = ప్రాణం అవసానదశలో ఉన్నప్పుడు పుట్టింది; నానాగానానూన = వివిధరకాలయిన గాన ధ్వనుల; స్వానావళితం = సమ్మేళనం; ప్రచండ భేరుండ = తీవ్రమైన/ తీక్షణమయిన భేరుండ పక్షి; గరుత్పరిరంభం = గరుత్మంతుడి ఆలింగనం/కౌగిలి; సుఖదుఃఖాధిక = సుఖానికి దుఃఖానికి అతీతమైనది; ద్వంద్వాతీతం = రెంటికి మించింది; అమోఘ = అద్భుతంగా/బ్రహ్మాండంగా సఫలమయినది; అగాథ = లోతైన; అచింత్య = అలోచించనవసరంలేని; అమేయం = అంతులేని; ఏకాంతం = ఒంటరి; ఏకైకం = ఒకటే; క్షణికమైన శాశ్వతమైన = క్షణకాలం కనిపించిన శాశ్వతంగా నిలిచిపోయిన; దివ్యానుభవం = గొప్పదైన అనుభవం; బ్రహ్మానుభవం = మహా అనుభవం; కవనఘృణీ = కవితాకిరణం/ వెలుగు; రమణీ = అందమైన; అహంకారం = నేను అనే భావన; జనని గర్భంలో = తల్లికడుపులో; ఆకారంలేకుండా = రూపురేఖలు దిద్దుకోకుండా; నా అహంకారానికి = నా వ్యక్తిత్వనికి; ఆకలిగొల్పించిన నాడో = (వ్యక్తిత్వాన్ని రూపోందించుకోవాలన్న)భావాన్ని కల్పించినప్పుడు.; బహిరంతరింద్రియాలు = బాహిరమయిన, అంతరమున ఇంద్రియాలు; ప్రసరించు = వ్యాపించు; ప్రపంచ పరిణాహం = విశాలమయిన / గొప్పదయిన ప్రపంచం; పరివ్రాజకుడు = సన్యాసి / భక్తుడు; విహ్యలం = ఆందోళన / ఉద్విగ్నం; వర్తించు = ప్రవర్తించు; అభయహస్తముద్ర = భయంలేదని చేయూతనివ్వడం; దరిసిన = చేరిన; పునీతుడు = పవిత్రుడు/ స్వచ్ఛమైన మనస్సుకలవాడు; లలిత = అందమైన; అనుపమిత = సాటిలేని; అపరిమిత = అపరిమితంగా / ఎక్కువగా; ఊహాంచల = ఎల్లలు లేని ఊహ / ఊహ కందని; సాహసికాంసం కప్పిన = సాహసంతో కూడిన భుజం / బలమైన భుజం / శిరస్సు; నిట్టూర్పులు = నిడు+ఊర్పు = పెద్దగా ఊపిరి పీల్చడం, అమ్మయ్య పనిముగిసిందని భావించడం; విరచించు = వ్రాయు; ప్రతిఫలించి = ప్రతిబింబించి/ కనిపించు; ఘూర్ణిల్లగ = ప్రతిధ్వనించగా; నా ఆకాశాలను = అత్యున్నమైన నా అభిప్రాయాలను; లోకానికి చేరువగా = ప్రజలకు దగ్గరగా; రవ్వలజడి = వజ్రాల వాన/ అణువుల వాన; చేలాంచలం = వస్త్రం కొన; విసరుల = వీచు; కొసగాలులు = చివరిగాలులు; నుడి = మాట; హృద్యంగా = హృదయానికి ఇష్టంగా; విసరిన = వ్యాపించిన; రస విసృమర = రసం/ తేనె ప్రసరించు; కుసుమపరాగం = పుప్పొడి; రసధుని = తీయ్యనయిన పారే నది; మణిఖని = మణులగని; జనని = తల్లి;

సేకరణః కర్లపాలెం హనుమంతరావు

https://te.wikisource.org/wiki/కవితా!_ఓ_కవితా!