గారెల భారతం -కర్లపాలెం హనుమంతరావు- సూర్య దినపత్రిక సరదాకే- కర్లపాలెం హనుమంతరావు

వింటే భారతమే వినాలని ఆరాటపడే తెలుగువాడికి తింటే గారెలు మాత్రమే తినాలని వెంపర్లాట! భారతంలో ఎక్కడా గారెల ప్రస్తావన లేదు. అయినా రామాయణంలో పిడకల వేటలా    భారతంలో గారెల కోసం తెలుగోడి వెతుకులాట!  గారెలు తన  సృష్టే అని తెలుగువాడికో గట్టి నమ్మకం. సున్నా కనిపెట్టింది ఉత్తరాదివాడైతే  అంత కన్న కన్నాలున్న సున్నాలాంటి గారెలు కనిపెట్టింది తనేనని బడాయి. తేరగా తినిపెట్టేవాళ్లు తప్ప కొత్తగా  ఏదైనా  కనిపెట్టేవాళ్లు కలికానిక్కూడా కనిపించని రోజుల్లో ‘గారె’ను సృష్టించినందుకు తెలుగువాడు గర్వపడ్డంలో తప్పేముంది?   

చప్పటి పిజ్జాలు, బర్గర్లే తప్ప   ఇప్పటి పిల్లతరానికి గారెల గరిమ గురించి ఆట్టే తెలీదు.  ఆదిమహావిష్ణువు చేతి వేలి మీదుండే చక్రం చూపించినా  పిక్చర్ పూర్తిగా రాదు. బండి చక్రం మాదిరి దొడ్డి గుమ్మంలో పడి ఉండేదని కాకుండా ..నోట పెట్టకుండానే లొటలొటా లోటాడు లాలాజలం  ఊరించేదని చెబితే బెటరేమో .. ధ్యాస కొంతైనా ఇటు మళ్లుతుంది!

గోంగూర కన్న గారెలు వాస్తవానికి తెలుగువాడి జిహ్వపుష్టికి ఆగ్ మార్క్. విశ్వామిత్రుడి సంతు సుమా మనమంతా!  సృష్టికి ప్రతిసృష్టి చేసిన  తండ్రిగారి పంథాలోనే  బూరెలకు బదులుగా గారెలు సృష్టించుకున్న ఘనులం మనం.

తెలుగువాళ్ల కాఫీ ప్రియత్వం సర్వే సర్వత్రా ప్రసిద్ధం. క్షీరసాగరం నుంచి వెలికొచ్చిన అమృతాన్ని మించీ కాఫీ పైనే తెలుగువాళ్లకు  మక్కువ ఎక్కువని కదా  నమ్మకం? ఆ సర్వజనాకర్షణీయ పానీయం కాఫీలో కూడా ఈర్ష్యాసూయలు రేకెత్తించగల   అసాధారణమైన రుచి తెలుగోడి   గారెలది.

'వడపై నావడపై పకోడీపయి  హల్వాతుంటిపై బూంది యూం/

పొడిపై నుప్పిడి పై  రవిడ్డిలిపయిం బొండాపయిన్సేమీయీ/

సుడిపై బారు భవత్క్రుపారసము నిచ్చో గొంత రానిమ్మునే/

నుడుకుం గాఫిని, యొక్క గ్రుక్క గొనెవే యో   కుంభదంభోధరా!’

అని కాఫీ పానీయం కుయ్యో మొర్రో మన్నట్లు  ఓ ముచ్చట.  పెరుగు వడ, పకోడీ, హల్వా ముక్క, బూందీ పలుకు, ఉప్మా ప్లేటు,  రవ్వ ఇడ్లీ, బోండా, సేమియా పాయసం.. లాంటి పిండివంటకాల వరకంటే  ఓకే! చివరికి వేడి వేడి గారెల రుచి  మీదా ఉడుకుడుకు కాఫీ తన ఉడుకుమోతుతనం దాచలేకపోయింది! గారె రుచికి దక్కే గొప్ప ధృవపత్రం ఇంతకు మించేముంది? ఆరు రుచులు కలగలసి తొడగొట్టినా విస్తరి గోదాలో తెలుగోడి  గారె వస్తాదు  ముందు బలాదూర్ అన్న జనవాదే నిజమయింది.

సృష్టి సర్వం నిర్దుష్టంగా సృష్టించిన నిరంజనుడు కూడా  నీరుల్లి  గారెల రుచి కోసమే ధర్మసంస్థాపన వంకతో అడపా దడపా భూమ్మీదకు దయచేసేది! అయోధ్యలో పుట్టినవాడు అక్కడే రామాయణంకథ పూరా నడిపించుకోవచ్చు కదా  శ్రీరామచంద్రుడు! అమ్మ వైపు వాళ్లెవరో చెప్పింది విని కమ్మని గారెల పైన మోజు పెంచుకున్నాడు. కాబట్టే లంకాపతి  వధ వంకన ఆంధ్రా సైడ్ దండకారణ్యాల దారిపట్టాడు. అడవి నడిమిన అప్పటికప్పుడు బాణలి పెట్టి వండి వడ్డించే వ్యవధానం లేక  గానీ.. రామసోదరులరాక ముందే పసిగట్టుంటేనా..  మన తెలుగు శబరమ్మ తల్లి    ఆ ఏరుకొచ్చిన ఎండు పండ్లకు బదులుగా  పచ్చి కొబ్బరి కలిపి నానబెట్టిన మినప గారెలే పెద్ద బుట్టెడుకు నిండుగా  ఆరగింపుకు పెట్టుండును కదూ!

‘అంతా రామమయం’ అంటూ  అంత కమ్మగా  గానం చేయడం వెనుక దాగి ఉన్న రస రహస్యం .. త్యాగయ్య తెలుగువాడుగా  అవతరించడమే కాదు సుమా .. ప్రతీ పూటా భగవదారాధన నెపాన తయారయే గారెలు  తనివితీరా లాగించి తరించడం కూడా! ముఫ్ఫై రెండు వేల సంకీర్తనలు   రాశి పోసిన  తెలుగు అన్నమయ్యా    ఏదో ఓ  శృంగార సంకీర్తన మధ్యన గారె గరిమను గురించి  ఘనంగానే ఇరికించుంటాడు. కరిగిపోయిన రాగి రేకులతో పాటు గారె మీది కీర్తనలు కూడా మలిగిపోయుంటాయి.. తెలుగోడి బ్యాడ్ లక్!

కంటబడ్డ ఏ దురాచారాన్నైనా చెండుకు తినకుండా వదిలిపెట్టని ప్రజాయోగి మన వేమన. గాడిద పాలను గురించి కందంలొ రాపాడేడే  తప్పించి.. గారెల రుచిని గురించి పన్నైత్తి ఒక్క  చెడ్డ పదమైనా వాడాడా ఎక్కడైనా? బీహారు కన్నయ్య చేత తెలుగిళ్ల వెన్నముద్ధలు తినమరిగించిన గడుసుదనం కవి పోతనది.  గోపాలబాలుల గుంపు మధ్యన చేరి ఆ  బాలగోపాలుడు నంజిన   మాగాయ పచ్చళ్ల  పసందు వర్ణనల సందున చెప్పి   పెరుగు గారెల రుచులు తగ్గించడం ఎందుకులెమ్మని   వదిలేసాడు! 

కలియుగంలో జంతుహింస నిషిద్ధం. కాబట్టి మేషం(మేక) బదులు మాషం, చక్రాలుగా వండుకు తినవచ్చు-  అన్నప్పటి బట్టి తెలుగువాడి గారె ప్రభకు తిరుగులేకుండా పోయింది. తమిళమా.. తెలుగా .. కన్నడమా.. ఏదప్పా అత్యంత ప్రాచీన  భాష అని అడగడం ఆలస్యం..  కొప్పూ కొప్పూ పట్టుకునే రాధ్ధాంతంగాళ్లు   సైతం గారె  ప్రాచీనత దగ్గర గప్ చుప్! అదీ మన గారెల  కటౌట్!

గారె కేవలం ఒక్క    తెలుగోడి ఆస్తి మాత్రమే! అందుకే దాని  పుట్టుపూర్వోత్తరాల పైన   అన్యులకంత అనాసక్తి.   నో ప్రాబ్లం. బాపూజీకి భరతరత్నకు మించిన స్థాయి ఉన్నట్లే మన గారె ముక్కకూ  తెలుగు జాతికి  మించిన ఖ్యాతి కద్దు. తిండి ప్రపంచంలో గారెలకు ప్రత్యామ్నాయం లేనే లేదు. ఈ  నూడిల్సు, మెక్డొనాల్డ్సు రుచులేవీ  వాటి ధాటికి ఆటిరాలేవు. ప్లేటులో  వేడి వేడిగా  రెండు గారెలు వడ్డిస్తే సరి! మూతి కాలినా సరే కడుపారా మెక్కి  అమెరికా ప్రెసిడెంటయినా  అరక్షణంలో ఆ  ఇరాను మీద కయ్యం ఇహ వద్దని    ప్లేట్ ఫిరాయించేస్తాడు!

వడలు పేరు వింటేనే చాలు ఒడలు పులకరిస్తుందని బడాయిలు పోయే తిండిపోతులంతా ముందుగా బుద్ధికి బాగా ఎక్కించుకోదగ్గ ముఖ్యమైన అంశం.. వడకైనా, ఆవడకైనా మూల పదార్థం మన తెలుగువాడి గారే!  తెలుంగువాడుగా పుట్టనందుకు అప్పయ్య దీక్షితులు అంతలా దిగాలుపడింది ఈ అప్పచ్చులు వండుకు తినే సౌభాగ్యం దక్కనందుకే! వచ్చే జన్మకయినా సరే.. తెలుగు నేలపైబడి శుభ్రంగా శుద్ధమైన గొనసపూడినేతి గారెల  మోజు తీర్చుకోవాలని సుభ్రహ్మణ్య భారతీ కలవరించాడుట  మరి!   

గారెల గొప్పతనం తగ్గించేందుకే విందు వినోదాల మెనూలలో   కనిపించద్దని  నిబంధనేమోనని  ఓ అనుమానం! అయినా, పెళ్ళీ పేరంటాల మధ్యన ఏ వడ ముసుగులోనో విస్తట్లో దూరి భోక్తల దవడల్లో నీరూరించనిదే వూరుకోదు కదా మన ఘరానా తెలుగు గారె!

పేరుకే తద్దినం భోజనం. విస్తట్లో  ఆవపెట్టిన చట్మీ వధువు పక్కన నోరూరిస్తూ గారె వరుడు కనిపిస్తే పెళ్లిభోజనం మించి పసందుగా ఉండదూ విందు! బతికినంత కాలం రెండు ముద్దలు కడుపారా కతికెరుగని పెద్దలు ఎందరో ఈ పిదప కాలంలో! పితృదేవతల హోదా దక్కిన పిదపైనా   ఏ వాయస రూపంలోనో వచ్చేసి  భుక్తాయాసం తీర్చేసుకునే అవకాశం కల్పిస్తుందీ  గారె. మరి తెలుగు గారె అంటే ఎవరికుండదు గౌరవం!  పసికూనల నుంచి పండుటాకుల వరకు గారెలంటే ఎవరికీ చేదు కాదు. బాలభారతం సినిమాలో గారెల మీదో గొప్ప పాటుంది. వింటుంటే అదీ వీనులకు పసందైన  విందులానే ఊరిస్తుంది. గారెల మహిమ  తెలుగు కవుల పద్యాలలో మరీ మరీ మారుమోగుతుంటుంది. 

పుట్టిన ముహూర్తం శుభంగా లేనప్పుడు  మేనమామ వచ్చి శిశువు మెడలో గారెల దండేస్తేనే  సర్వ గ్రహాలూ  శాంతించేదిట. కాలయముడికి  దడ పుట్టించిన  శనిగ్రహమే   గారెల రుచి ముందు తలవంచిందే!   మానవమాత్రులం మనం మాత్రం ఎలా నిగ్రహించుకోడం!

కలిగినవాడయితే మనసు మళ్లినప్పుడల్లా చప్పున చేసుకుని తినేయచ్చు ఈ ఖరీదైన అప్పచ్చులు! లేనివాడో? కనీసం పండుగ పబ్బాలప్పుడు లేమి దాచుకునేందుకైనా  చేసుకు తీరక తప్పదు!  అప్పయినా  సరే చేసి  పప్పుకూటికి ‘సై’ మనే   తెలుగువాడు.. గారెను మాత్రం ఎలా దూరం పెట్టగలడు?!

పడక దిగింది మొదలు, పడక ఎక్కే వరకు  బతుకు నిండుగా రకరకాల నరకాలు! సంబంధంలేని సవాలక్ష సమస్యలతో ప్రజలను పీడించే ప్రభుత్వాల నిర్వాకాలు! రాజధానుల వంటి నిర్ణయాలలో ఎటూ ప్రజల ప్రమేయం ఉండదు. మామూలు జనం ఇష్టానుసారం  చేసుకునే అవకాశం కనీసం  తిండితిప్పల వరకైనా పరిమితంగా మిగిలుంది. ఆ తిండి తిప్పల్లో కూడా   ఉప్పు చప్పులంటూ  రాజీలెందుకు మళ్లీ? బడాబాబులకయితే  బడా బడా బ్యాంకులు కూడా  గారెల పప్పుకైనా  లక్షల కోట్ల అప్పులు  కుమ్మరిస్తాయ్. చిల్లర మనుషులకు?  చిల్లుచెంబో,  సొట్ట తప్పేళో   తాకట్టు కొట్టుకు నడిస్తే తప్ప గారె బాణలి పొయ్యిపైకి ఎక్కే దిక్కులేదు. అయినా సరే! భరత ఖండం దక్షిణాదిన మళ్లా ఎప్పుడు తెలుగు బిడ్డగా పుట్టొచ్చామో! వంటికి నిండుగా గుడ్డా గుడుసూ  గొడవలు ఎప్పుడూ ఉండిచచ్చేవే! అందుకే పండుగా పబ్బం వచ్చిందంటే తెలుగోడి వంటింటి పొయ్యి మీది   సలసల  కాగే బాండీ  నూనెలో  గారెల పిండి ‘చుయ్యిఁ ..చుయ్యిఁ’ మంటూ పడితేనే అందం.. చందం! లేకుంటే ఎంత పెద్దపండుగ అయినా చిన్నబోయినట్లే  తెలుగోడి లెక్క.

‘గారె షేపు ఒలంపిక్స్ షీల్డును తలపిస్తుంది. ఆటల్లో గోల్డులు గట్రా కొట్టుకొచ్చే  తంటా తెలుగువాడికి లేదు.  ఏ పండుగ పబ్బమొచ్చినా రుబ్బురోలు ముందో రెండు గంటలు కూలబడ్డా చాలు! సుబ్బరంగా వంద ‘ఒలంపిక్’ పతకాలను మించి  గోల్డ్ గారెలు తయార్‌! 

వివాహ భోజనంబు వింతైన వంటకంబు

వియ్యాలవారి విందు ఓ హోహ్హొ నాకె ముందు

ఔరౌర గారెలల్ల అయ్యారె బూరెలిల్ల

ఓహ్హోరె అరెసెలుల్ల హహహ్హహహ్హహా

ఇయెల్ల నాకె చెల్ల ..’ పాట విన్నారా!

చెల్ల సరే! అసలీ మినప గారెల తయారీ ఎల్లా అని గదా.. ప్రశ్న ఆఖర్న!

మినప పప్పో  పావు కిలో, అల్లం    రెండంగుళాల పొడవు,          పచ్చి మిర్చి  ఓ ఆరు కాయలు చిన్నివి,  ఉల్లిపాయలు బుల్లివి ఓ వంద గ్రాములు,  కరేపాకు కత ఇహ నీకు మాత్రం తెల్వనిదేమున్నది..  దొరికితే ఓ రెండు రెబ్బలు, కమ్మటి గుంటూరు నెయ్యి ఓ చెంచాడు,  ఘుమ ఘుమ లాడే ఇంగువ అర చెంచాడు, ఉప్పు తగినంత.. ఐదొందల గ్రాముల  నువ్వుల నూనె! నూనె బాణలిలోకి ఒంపి పెట్టుకోవాలి! గారంటే  గట్టిగ ఉండాలి గదా!  పప్పుని ఒక గంట పాటు  నానపెట్టి, మెత్తంగా రుబ్బి పెట్టుకోవాలి. అల్లం, మిర్చి, ఉల్లి, కరేపాకు, మన్నూ మశాన్నం అన్నీ సన్నగా తరిగిపెట్టుకోవాలి. రుబ్బిన పిండిలో ఉప్పు, నెయ్యి, ఇంగువ, మిరప, అల్లం, కరేపాకు, ఉల్లిపాయా వేసి బాగా కలపాలి. డీప్ ఫ్రై బాణలిలో నూనె  పోసి బాగా  వేడెక్కాక పిండిని అర చేయి  సైజు మందాన  వత్తుకొని నూనెలో వేసి వేయించుకోవాలి. అంతే! గోల్డెన్ బ్రౌన్ రంగుకు తిరిగే వరకు వేయించుకుంటే సూపర్ గారెలు రడీ! అన్నట్లు మధ్యలో కన్నం పెట్టినప్పుడే సుమా అది ఆంధ్రా గారె అయెదీ!

బహిరంగంగా మార్కెట్లలో వేరుశనగ నూనె ధరలు వేసే వీరంగం చూస్తుంటే  ఎంత ‘లావు’ ట్రంపుగారికైనా ఇంత పిక్కె గారైనా వండి రుచి చూపించే మాట కల్ల! పండుగ మర్యాద కోసమైనా పిసరంత పక్క పాకిస్తోనోడికి  వండి అందిద్దామంటే మినుముల రేట్లు రేకట్లతో పోటీకి దిగి మన శ్రీహరి కోట  నుంచే ఆకాశంలోకి దూసుకెళ్లిపోతుండె! ఏం కొనాలీ.. ఎలా తీరాలి ఈ గారెలు తినే ముచ్చట?

ప్రసిద్ధ తెలుగు జంటకవులలో తిరుపతి వేంకట శాస్త్రిగారని ఓ ఘరానా పండితులు. వెంకట రామకృష్ణకవులతో వారికి ఏ కారణం చేతనో ఎల్లప్పుడూ సంకటాలు! ఇద్దరు పండిత ప్రకాండుల మధ్యనా బురద జల్లుడు పద్యాలు వరదలా పోటెత్తినప్పుడు   శాస్త్రిగారి గురువుగారే  శిష్యుణ్ని దెప్పుతూ గారెల ప్రస్తావనతో ఓ గొప్ప హితవు చెప్పారు.

'గారెల పిండివంటకయి కాంతుడు కాంతను పృచ్ఛ సేయ నా/

సారసనేత్ర వ్రేలొకటి చయ్యన జూపి ‘యిదొక్కడున్న దా ధారం’

అన్నదట ఒక పేదింట! గారెలు వండిపెట్టమని  తిండియావ ఇంటాయన భార్య వెంటబడి పీడిస్తుంటే  'గారెకు మధ్యలో చిల్లు పెట్టే నా చూపుడు వేలు తప్పించి కొంపలో ఇంకే  సరంజామా లేదు మగడా.. పోయి తెచ్చుకో’ అని ఆ కోమలి వెటకారం! అంత కన్న  దయనీయ స్థితిలోనే ప్రస్తుతం మనమందరం  ఉన్నది కూడాను!  

మొన్నటి పెద్దపండుగకు కూడా గారెలు  వండుకు తినే యోగం బడుగోడుకి ఎట్లాగూ లేక పోయిందనే గదా .. గారెల గురించి ఇంత చాటభారతం చెప్పుకొచ్చిందీ!

ఔరౌర గారెలల్ల.. అయ్యారె బూరెలిల్ల

ఓహ్హోరె అరెసెలుల్ల.. హహహ్హహహ్హహా

ఇయెల్ల నాకు కల్ల ..’

హహహ్హహహ్హహా! హహహ్హహహ్హహా! హహహ్హహహ్హహా!’

-కర్లపాలెం హనుమంతరావు

(సూర్య దినపత్రిక., 26, జనవరి, 202౦ ఆదివారం శీర్షిక  'సరదాకే-' )

***

కవితా..ఓ కవితా!-అర్థం, తాత్పర్యం సేకరణః కర్లపాలెం హనుమంతరావు

కవితా! ఓ కవితా!- యుగకవిగా అభ్యుదయవాదులు కీర్తించిన శ్రీశ్రీ గారి 'మహాప్రస్థానం'లోని అద్భుతమైన కవిత ఇది అని వేరే పరిచయం అవసరం లేదు. ఈ కవిత నోటికి రాని యువకవులు ఉండేవారు కాదు మా రోజుల్లో. ఇప్పుడూ అంతే అభిమానం అనుకోండి ఈ కవిత మీద ఈ తరం కవులకు. నిజమే కానీ..ఇందులో మహాకవి వాడిన పదాలకి అర్థాలు ఎంత మందికి తెలుసో!

కవితా! ఓ కవితా!

కవితా! ఓ కవితా!

నా యువకాశల నవపేషవ సుమగీతావరణంలో

నిను నే నొక సుముహూర్తంలో,

అతి సుందర సుస్యందనమందున

దూరంగా వినువీథుల్లో విహరించే

అందని అందానివిగా

భావించిన రోజులలో,

నీకై బ్రతుకే ఒక తపమై

వెదుకాడే నిమిషాలందు విషాలందున,

ఎటు నే చూచిన చటులాలంకారపు

మటుమాయల నటనలలో

నీ రూపం కనరానందున,

నా గుహలో, కుటిలో, చీకటిలో

ఒక్కడనై స్రుక్కిన రోజులు లేవా?

నీ ప్రాబల్యంలో,

చిరదీక్షా శిక్షా తపస్సమీక్షణలో,

నిశ్చల సమాధిలో,

సర్గద్వారపు తోరణమై వ్రేలిన నా

మస్తిష్కంలో

ఏయే ఘోషలు, భాషలు, దృశ్యాల్‌ తోచాయో?

నేనే యే చిత్రవిచిత్ర స్యమంత ,

రోచర్ని వహం చూశానో!

నా గీతం ఏయే శక్తులలో

ప్రాణస్పందన పొందిందో?

నీకై నే నేరిన వేయే ధ్వనులో,

ఏయే మూలల వెదికిన ప్రోవుల

ప్రోవుల రణన్ని నాదాలో:

నడిరే యాకస మావర్తించిన,

మేఘా లావర్షించిన,

ప్రచండ ఝంఝూ ప్రభంజనం

గజగజ లాడించిన

నడిసంద్రపు కెరటాల్లో మ్రోగిన

శంఖారావం, ఢంకాధ్వానం:

ఆ రాత్రే,

కారడవులలో లయాతీతమై

విరుతించిన నానాజంతుధ్వనులో?

నక్షత్రాంతర్ని బిడ నిఖిలగానం,

భూకంపాలు, ప్రభుత్వ పతానాలు,

విప్లవం, యుద్ధం,

అన్నీ నీ చైతన్యం!

నీ విశ్వరూప సాక్షాత్కారం

మరి నిన్ను స్మరిస్తే

నా కగుపించే దృశ్యాలా?

వినిపించే భాష్యాలా?

అగ్ని సరస్సున వికసించిన వజ్రం!

ఎగిరే లోహ శ్యేనం!

ఫిరంగిలో జ్వరం ధ్యనించే మృదంగ నాదం

ఇంకా నే నేం విన్నానా?

నడిరే నిద్దురలో

అపుడే ప్రసవించిన శిశువు నెడద నిడుకొని

రుచిర స్వప్నాలను కాంచే

జవరాలి మనఃప్రపంచపు, టాపర్తాలు!

శిశువు చిత్ర నిద్రలో

ప్రాచీన స్మృతు లూచే చప్పుడు!

వైద్యశాలలో,

శస్త్రకారుని మహేంద్రజాలంలో,

చావుబ్రదుకుల సంధ్యాకాలంలో

కన్నులుమూసిన రోగార్తుని

రక్తనాళ సంస్పందన!

కాలువ నీళులలో జారిపడి

కదలగ నైనా చాలని

త్రాగుబోతు వ్యక్తావ్యక్తాలాపన!

ప్రేతాపన!

కడుపు దహించుకుపోయే

పడుపుకత్తె రాక్షసరతిలో

అర్థనిమీలత నేత్రాల

భయంకర బాధల పాటల పల్లవి!

ఉరితీయబడ్డ శిరస్సు చెప్పిన రహస్యం!

ఉన్మాది మనస్సినీవాలిలో

ఘకంకేకా, భేకంబాకా!

సమ్మెకట్టిన కూలీల,

సమ్మెకట్టిన కూలీల భార్యల, బిడ్డల

ఆకటి చీకటి చిచ్చుల

హాహాకారం! ఆర్తారావం!

ఒక లక్ష నక్షత్రాల మాటలు,

ఒక కోటి జలపాతల పాటలు,

శతకోటి సముద్రతరంగాల మ్రోతలు!

విన్నానమ్మా! విన్నా, నెన్నో విన్నాను.

నా విన్నవి కన్నవి విన్నవించగా

మాటలకై వెదుకాడగబోతే---

అవి,

ఫంఖానుఫుంఖంగా

శ్మశానాలవంటి నిఘంటవుల దాటి,

వ్యాకరణాల సంకెళ్ళ విడిచి,

ఛందస్సుల సర్పపరిష్వంగం వదలి---

వడిగా, వడివడిగా

వెలువడినై, పరుగిడినై, నా యెదనడుగిడినై!

ఆ చెలరేగిన కలగాపులగపు

విలయావర్తపు

బలవత్‌ ఝరావత్‌ పరివర్తనలో,

నే నేయే వీధులలో

చంక్రమణం చేశానో,

నా సృష్టించిన గానంలో

ప్రక్షుళిత మామక పాపపరంపర

లానంద వశంవద హృదయుని జేస్తే--

నీకై మేలుకొనిన

సకలేంద్రియములతో

ఏది రచిస్తునానో, చూస్తున్నానో,

వూపిరి తీస్తున్నానో

నిర్వికల్ప సమాధిలో

నా ప్రాణం నిర్వాణం పొందిందో,

అటు నను మంత్రించిన,

సమ్ముగ్ధంగావించిన ఆ గాంధర్వానికి,

తారానివహపు ప్రేమసమాగమంలో

జన్మించిన సంగీతానికి...

నా నాడుల తీగలపై సాగిన

నాధ బ్రహ్మపు పరిచుంబనలో,

ప్రాణావసానవెళాజనితం,

నానాగానానూనస్వానావళితం,

బ్రతుకును ప్రచండభేరుండ గరు

త్పరిరంభంలో పట్టిన గానం,

సుఖదుఃఖాదిక ద్వంద్వాతీతం,

అమోఘ, మగాధ, మచింత్య, మమేయం,

ఏకాంతం, ఏకైకం,

క్షణికమై శాశ్వతమైన దివ్యానుభవం,

బ్రహ్మాసుంభవం కలిగించిన,

నను కరిగించిన కవనఘృణీ!

రమణీ!

కవితా! ఓ కవితా!

నా జనని గర్భంలో,

ఆకారం లేకుండా నిద్రిస్తూన్న

నా అహంకారానికి

ఆకలి గొల్పించిన నాడో!

నా బహిరంత రింద్రియాలలో

ప్రాణం ప్రసరించగ, నే నీ భూలోకంలో పడి

సఖదుఃఖా లేవేవో

వస్తూంటే తలదాలిచి

ప్రపంచ పరిణాహంలో

ప్రయాణికుడనై,

పరివ్రాజకుడనై,

విహ్వలంగా వర్తించేవేళ

అభయహస్త ముద్రతో ననుదరిసిన

నన్ను పునీతుని కావించిన కవితా!

లలిత లలిత కరుణామహితా!

అనుపమితా!

అపరిమితా!

కవితా! ఓ కవితా

నేడో నా వూహాంచల

సాహసికాంసం కప్పిన నా

నిట్టూర్పులు వినిపిస్తాయా?

నే నేదో విరచిస్తానని,

నా రచనలలో లోకం ప్రతిఫలించి,

నా తపస్సు ఫలించి,

నా గీతం గుండెలలో ఘూర్ణిల్లగ

నా జాతి జనులు పాడుకొనే

మంత్రంగా మ్రోగించాలని

నా ఆకాశాలను

లోకానికి చేరువగా,

నా ఆదర్శాలను

సోదరులంతా పంచుకునే

వెలుగుల రవ్వల జడిగా,

అందీ అందకపోయే

నీ చేలాంచముల విసరుల

కొసగాలులలో నిర్మించిన

నా నుడి నీ గుడిగా,

నా గీతం నైవేద్యంగా, హృద్యంగా,

అర్పిస్తానో

నా విసరిన రస వినృమర

కుసుమ పరాగం!

ఓహో! ఓ రసధుని! మణిఖని! జననీ! ఓ కవితా!

కవితా! కవితా! ఓ కవితా!

===== అర్థాలు =====

యువకాశల = యుక్తవయస్సులో ఉన్నప్పుడు కలిగే ఆశలు;

నవపేశల = కొత్తకోయల;

సుమగీతావరణం = పూలలాంటి గీతలతో కూడిన ఆవరణం;

సుస్యందనం = మంచి రథం;

స్రుక్కిన = కుమిలిన

తపస్సమీక్షణ = తపస్సు+సమీక్షణ = అన్వేషణకోసం చేసిన తపస్సు;

వినువీధులలో = ఆకాశపు వీధులలో; విహరించు = తిరుగు; వెదుకాడే నిమిషాలందున = వెతికే కాలంలో; నిషాలందున = ఒకే కలవరంలో, ఒకే ధ్యాసలో; చటులాలంకార = అందమైన అలంకారం; మటుమాయ = అతిమాయ; గుహలో = గుహలో; కుటిలో = ఇంట్లో; , ఏడ్చిన; ప్రాబల్యం = ప్రభావం; చిరదీక్ష = చాలా కాలం చేసిన దీక్ష; శిక్ష = శిక్షణ, అభ్యాసం; నిశ్చల సమాధి = ఎలాంటి అవాంతరంలేని సమాధి - ధ్యానం - ఏకాగ్రత; సర్గద్వారం = సృజనాత్మకమయిన మార్గం; తోరణం = మాలలు, దండలు; వ్రేలిన = వేలాడు; మస్తిష్కం = మెదడు, మనస్సు; ఘోషలు = అరుపులు, ధ్వనులు; చిత్ర విచిత్ర = అందమైన, విచిత్రమైన; శ్యమంత = శమంతకమణీ; రోచిర్నివహం = రోచి+నివహం = కాంతి( రోచి ) సమూహం( నివహం ); గీతం = పాట/ కవిత్వం; ఏయే శక్తుల లో = ఏయే శక్తులనుంచి; ప్రాణస్పందన = ప్రాణం ఉందన్న భావన; ప్రోవులు = పోగులు, గుంపు, సమూహం; రణన్నినాదాలు = యుద్దశబ్దాలు; ఆకసమావర్తించిన = ఆకాశాన్ని ఆవరించిన ( మరల మరల రావడం ); మేఘాలావర్షించిన = మేఘాలు లా కురిసిన; ప్రచండ = తీవ్రమైన; ఝంఝా ప్రభంజనం = గాలివాన / తుఫాను; గజగజలాడించు = వణికించు; శంఖారావం = శంఖం పూరించినప్పుడు వచ్చే ధ్వని; ఢంకాధ్వానం = ఢంక వాయిస్తే వచ్చే మోత/ శబ్దం; కారడవులు = నల్లని / దట్టమైన అడవులు; లయాతీతం = నాశనానికి అతీతంగా / లయకు అతీతంగా; విరుతించు = పెద్దగా అరచు; నానాజంతుధ్వనులు = రకరకాల జంతువుల అరపులు; నక్షత్రాంతర్నిబిడ = నక్షత్ర+అంతర+నిబిడ = నక్షతాలమధ్య పూర్తిగా వ్యాపించినా; నిఖిలగానం = నిఖిల (సర్వం) గానం (పాట) = ప్రపంచగానం; పతనం = పడిపోవడం, నశించి పోవడం; నీ చైతన్యం = నీ ప్రభావంవల్లకలిగేవే; విశ్వరూపం = సంపూర్ణ స్వరూపం; సాక్షాత్కారం = ప్రత్యక్షం కావడం, కనిపించడం; స్మరించు = తలచు; దృశ్యాలు = కనిపించేవి; భాష్యాలు = ఒక విషయానికి సంబంధించిన వ్యాఖ్యానం; రుచిర స్వప్నాలు = అందమైన కలలు; జవరాలు = యవ్వనవతి; మనఃప్రపంచం = మానసిక ప్రపంచం, మనస్సులో; ఆవర్తాలు = మళ్ళీ మళ్ళీ/ పునఃమననం; చిత్రనిద్ర = అందమైన నిద్ర; ప్రాచీన స్మృతులు = పాతకాలపు జ్ఞపకాలు; శస్త్రకారుడు = వైద్యుడు; మహేంద్రజాలం = గారడి; సంధ్యాకాలం = సాయం సమయం; కన్నులు మూసిన = మరణించిన; రోగార్తుని = రోగపీడితుడు; రక్తనాళ సంస్పందన = రక్తనాళాల ప్రతిస్పందన; వ్యక్తావ్యక్తాలాపన = స్పష్టమైన అస్పష్టమైన మాటలు; ప్రేలాపన = ఇష్టం వచ్చినట్లుమాట్లాడు; కడుపుదహించు = కడుపు మంట/ ఆకలి వల్ల కలిగే బాధ; పడుపుకత్తె = వేశ్య; రాక్షసరతి = బలాత్కారించడం, ఇష్టం లేకుండా చేసే రతి; అర్ధనిమీలిత నేత్రాలు = సగం మూసిన కన్నులు; ఆకటి = ఆకలి; చీకటి = రాత్రి/బాధ; చిచ్చు = మంట/అగ్గి; హాహాకారం = భయంతో/ఆవేధనతో కూడిన కేకలు; ఆర్తారావం = ఆర్తి/దుఃఖం తో కూడిన అరుపులు; నక్షత్రాల మాటలు = నక్షత్రాల్లా కాంతివంతమైన మాటలు; జలపాతాల పాటలు = జలపాతాల్లా శక్తిమంతమైన పాటాలు; సముద్రతరంగాల మ్రోతలు = సముద్రతరంగాల్లా హోరెత్తించే శబ్దాలు; నా విన్నవి కన్నవి = నేను విన్నవాటిని, చూసిన వాటిని; విన్నవించగా = చెప్పడానికి/ రాయడానికి; సర్పపరిష్వంగం = పాము కౌగిలిలో చిక్కుకున్న; పుంఖానుపుంఖం = ఒకటి తరువాత ఒకటి / చాలా ఎక్కువగా; చెలరేగి = విజృంభించిన; కలగా పులగపు = కలగలిసిపోయిన; విలయావర్తపు = విలయకాలపు శబ్దం; బలవత్ = శక్తిమంతమైన; ఝరవత్ = సెలయేరు/ శబ్దం/ ధ్వని; పరివర్తన = మార్పు/ తిరుగు; చంక్రమణం = తిరుగుట/ మెల్లగా వెళ్ళడం; నా సృష్టించిన గానం = నేను రాసిన పాట/కవిత్వం; ప్రక్షాళిత = పరిశుభ్రంచేసిన; మామక = నాది అనే భావం; పాపపరంపర = పాపాలవరుస/ పాపాల పుట్ట; వశంవద = వశమైన వదనం/ ముఖము; సకలేంద్రియములు = సకల(అన్ని) + ఇంద్రియాలు(కన్ను,ముక్కు,చెవి,నాలుక,మనస్సు); నిర్వికల్ప సమాధి = గందరగోళంలేని ధ్యానం/ సమాధి; నిర్వాణం = ముక్తి / పరలోక ఆనందం/ మరణం; మంత్రించు = లీనమయ్యేట్టు చేయు; సమ్ముగ్ధం = చాలా అందమైన/ ఆనందమైన; గాంధర్వం = పాట/ప్రేమ; తారానివపు = నక్షత్ర సమూహం; ప్రేమ సమాగమం = ప్రేమతో కూడిన కలయిక; నాడుల తీగలు = నాడులనే తీగలు; నాదబ్రహ్మపు = నాద సృష్టికర్త; ప్రాణావసానవేళాజనితం = ప్రాణం అవసానదశలో ఉన్నప్పుడు పుట్టింది; నానాగానానూన = వివిధరకాలయిన గాన ధ్వనుల; స్వానావళితం = సమ్మేళనం; ప్రచండ భేరుండ = తీవ్రమైన/ తీక్షణమయిన భేరుండ పక్షి; గరుత్పరిరంభం = గరుత్మంతుడి ఆలింగనం/కౌగిలి; సుఖదుఃఖాధిక = సుఖానికి దుఃఖానికి అతీతమైనది; ద్వంద్వాతీతం = రెంటికి మించింది; అమోఘ = అద్భుతంగా/బ్రహ్మాండంగా సఫలమయినది; అగాథ = లోతైన; అచింత్య = అలోచించనవసరంలేని; అమేయం = అంతులేని; ఏకాంతం = ఒంటరి; ఏకైకం = ఒకటే; క్షణికమైన శాశ్వతమైన = క్షణకాలం కనిపించిన శాశ్వతంగా నిలిచిపోయిన; దివ్యానుభవం = గొప్పదైన అనుభవం; బ్రహ్మానుభవం = మహా అనుభవం; కవనఘృణీ = కవితాకిరణం/ వెలుగు; రమణీ = అందమైన; అహంకారం = నేను అనే భావన; జనని గర్భంలో = తల్లికడుపులో; ఆకారంలేకుండా = రూపురేఖలు దిద్దుకోకుండా; నా అహంకారానికి = నా వ్యక్తిత్వనికి; ఆకలిగొల్పించిన నాడో = (వ్యక్తిత్వాన్ని రూపోందించుకోవాలన్న)భావాన్ని కల్పించినప్పుడు.; బహిరంతరింద్రియాలు = బాహిరమయిన, అంతరమున ఇంద్రియాలు; ప్రసరించు = వ్యాపించు; ప్రపంచ పరిణాహం = విశాలమయిన / గొప్పదయిన ప్రపంచం; పరివ్రాజకుడు = సన్యాసి / భక్తుడు; విహ్యలం = ఆందోళన / ఉద్విగ్నం; వర్తించు = ప్రవర్తించు; అభయహస్తముద్ర = భయంలేదని చేయూతనివ్వడం; దరిసిన = చేరిన; పునీతుడు = పవిత్రుడు/ స్వచ్ఛమైన మనస్సుకలవాడు; లలిత = అందమైన; అనుపమిత = సాటిలేని; అపరిమిత = అపరిమితంగా / ఎక్కువగా; ఊహాంచల = ఎల్లలు లేని ఊహ / ఊహ కందని; సాహసికాంసం కప్పిన = సాహసంతో కూడిన భుజం / బలమైన భుజం / శిరస్సు; నిట్టూర్పులు = నిడు+ఊర్పు = పెద్దగా ఊపిరి పీల్చడం, అమ్మయ్య పనిముగిసిందని భావించడం; విరచించు = వ్రాయు; ప్రతిఫలించి = ప్రతిబింబించి/ కనిపించు; ఘూర్ణిల్లగ = ప్రతిధ్వనించగా; నా ఆకాశాలను = అత్యున్నమైన నా అభిప్రాయాలను; లోకానికి చేరువగా = ప్రజలకు దగ్గరగా; రవ్వలజడి = వజ్రాల వాన/ అణువుల వాన; చేలాంచలం = వస్త్రం కొన; విసరుల = వీచు; కొసగాలులు = చివరిగాలులు; నుడి = మాట; హృద్యంగా = హృదయానికి ఇష్టంగా; విసరిన = వ్యాపించిన; రస విసృమర = రసం/ తేనె ప్రసరించు; కుసుమపరాగం = పుప్పొడి; రసధుని = తీయ్యనయిన పారే నది; మణిఖని = మణులగని; జనని = తల్లి;

సేకరణః కర్లపాలెం హనుమంతరావు

https://te.wikisource.org/wiki/కవితా!_ఓ_కవితా!