సామెతల సౌందర్యం -కర్లపాలెం హనుమంతరావు- - బోథెల్; యూ.ఎస్.ఎ

 

                                                                    

‘గంగ ఈతకు.. గరిక మేతకు’ అని సామెత. సృష్టిలోని ఏ ఏ వస్తువు మనిషికి ఏ విధంగా ప్రత్యేకమో సూటిగా తేటగా చెప్పే ఇట్లాంటి వాక్యాలే సామెతలు అవుతాయి. ఏదో సందర్భంలో ఎవరో వాడినా, అన్ని కాలాలకు అందరికీ సమానంగా వర్తించే   ధర్మసూక్ష్మం కలిగివుండటం ఈ సామెతల రమ్యమర్మం.  సాధారణంగా సామాన్య జనం మధ్య  నలిగినప్పుడే సామెతలు నానుడులుగా స్థిరపడేది. సామాజిక ప్రవర్తన, మనిషి మనస్తత్వం, లోకాన్ని అతగాడు అవలోకించే విధానం, లోకం అతగాడి లోకాన్ని అంచనా కట్టే పద్ధతి.. అన్నీ ఒక చిన్ని వాక్యంలో ఎంతో లయబద్ధంగా వినగానే ఆలోచనలో పడవేసే తీరులో పొదగడం ఏ మహాపండితుడూ పనిగట్టుకుని కూర్చుని బుర్రచించుకుని మరీ చేసిన విద్యత్ విన్యాసం కాదు.ఏ  పొలంగట్టు మీది పోరగాడో తన పనిపాటుల్లో  భాగంగా అలవోకగా అప్పటికప్పుడు అనేసే మాటలవి. వాటి లోని విషయం సమాజానికి అంతటకీ అతికినట్లు సరిపోయే విశేషమే అయితే అదే సామెతయి క్రమంగా విస్తరిస్తుంది. 'తరి మెడకు ఉరి' అనే మాట పల్లెపట్టుల వైపు ప్రచులితంగా వినిపించే సామెత. ‘తరి’ అంటే గ్రామీణుల భాషలో ‘మాగాణి పంట’.  సామెతలలో ఎక్కువగా వినిపించే మాండలిక పదాలు  అర్థమయితే ఆ నానుడిలోని లోతు ఇట్టే బుర్రకెక్కుతుంది. వెయ్యిమాటలైనా చెప్పలేని టీకా తాత్పర్యాలు సామెతలు  చిన్ని చిన్ని పదాలతో మనసుకు హత్తుకునేటట్లు చెప్పేస్తాయి.. ఒక్కోసారి మొట్టినట్లు.. ఒక్కోసారి బుజ్జగించినట్లు.. ఒక్కోసారి చీదరించినట్లు! నానుడుల్లో నవరసాలేం ఖర్మ! అంతకు మించి ఎప్పటికప్పుడు అవసరమయే నవ్య రసం అప్పటికి సృష్టించుకునే శక్తి దాగివుంటుంది.

'చేసింది పోదు .. చేయంది రాదు' అంటారు పెద్దలు. చెయ్యని పనులు చేసినట్లు చెప్పుకునే  డబ్బారాయుళ్ల నైజాన్ని ఉతికి ఆరేసే నానుడి ఇది. అన్ని రంగాలకు సమానంగా వర్తించే లక్షణం ఉండటం అందరి నోళ్లల్లో నానడానికి ప్రధాన కారణం. భాషలో విడిగా కాకుండా, జనవ్యవహారాలలో అసంకల్పితంగా పుట్టుకొచ్చే గుణం ఉండటం సామెత  సహజతకు ప్రధాన సౌందర్యం. జనం నోళ్లల్లో తరాల తరబడి నానే పదాల సమాహారం కాబట్టి సామెత నానుడి గా మారింది.

'రోగమంటే వచ్చింది కాని.. పాలు ఎక్కడి నుంచి వస్తాయ'న్నది ఓ నానుడి. ఎప్పుడు.. ఎవరు.. ఏ సందర్భంలో పుట్టించారో!  ఇప్పటి కరోనా మహమ్మారి వాతావరణానికి  అచ్చంగా అతికినట్లు సరిపోవడం ఆశ్చర్యంగా లేదూ! అదే సామెతలోని విలక్షణత.

'పాండవులవ సంపాదన దుర్యోధనుల పిండాకూళ్లకు సరిపోదు!' అని ఓ నానుడి. చూడ్డానికి ఇది వేలడంత వాక్యమే అయినా,  అర్థం వివరణకు దిగితే దానికదే  ఓ  మహాభారతమవుతుంది. యుద్ధంలో విజయం సాధించి అధికారం పొందినా పాండవులకు సుఖం లేదన్న భావాన్ని ఎంతో చమత్కారంగా జన వ్యవహారాలకు సంబంధించిన పరిభాషలో చెపితే వినడానికి  రసరమ్యంగా ఎందుకు ఉండదు!  తామే చంపినప్పటికీ దాయాదులైన కారణంగా  ఆ సోదరులు  మరణించిన తిధి ఏటా విధాయకంగా నిర్వహించడం వంటి కర్మకాండలు ఎంతటి మహారాజుల హోదా లభించినప్పటికీ నిర్వహించక తప్పదు. పరిపాలకులు కదా! ప్రజలకు ఆదర్శంగా ఉండక తప్పని ఇరకాటం. కానీ, ఆ కర్మకాండలకు అయే ఖర్చు.. రాజ్యంలో వసూలు చేసే శిస్తులను మించి ఉంటోంద’న్న ఎత్తి పొడుపు ఈ సామెతలో సుస్పష్టం. ఈ తరహా సామెత మేము పని చెసి, రిటైరై వచ్చిన బ్యాంకులకు మా బాగా వర్తిస్తుంది. కుంగతీసే  మొండి బకాయిల మూలకంగా ఏర్పడే నష్టాలు పూడ్చుకునేందుకు మరో మేలైన మార్గం వెతుక్కోవలసింది పోయి ప్రభుత్వ బ్యాంకులు కొత్త శతాబ్దిలో  సిబ్బంది.. వారి జీత భత్యాల భారం తగ్గించుకునే నిమిత్తం హ్రస్వదృష్టితో బలవంతపు పదవీ విరమణల పథకం చేపట్టింది. పని చేసే సామర్థ్యం ఉన్నప్పటికీ దాదాపుగా సగం మంది ఆరోగ్యవంతులైన  సిబ్బందితో అప్పటికి ఆకర్షణీయమైన చెల్లింపుల విధానం ఆశగా చూపించి   పదవీ విరమణలు దిగ్విజంగా చేయించాయి. అప్పుడు చేసుకున్న ఒప్పందాల  ప్రకారం  నెలనెలా మా పింఛనుదారులకు చెల్లించే పింఛనుకే ప్రస్తుత వ్యాపారాల నుండి వస్తోన్న  లాభాలు చెల్లిపోతున్నాయని ఇప్పుడు గగ్గోలు పెడుతున్నాయి. ఇట్లాంటి విచిత్రమైన పరిస్థితులకు పై సామెత అతికినట్లు సరిపోవడమే కాదు.. ఆ సామెతలోని  తుగ్లక్ చర్యల పట్ల వెటకారం కూడా కొట్టొచ్చినట్లు  తరువాత చేసుకొనే నిర్ణయాల మీద ప్రభావం చూపిస్తుంది.

హాస్యం, వెటకారం సామెతల ప్రాణనాడులు. సాహిత్యంలోని తతిమ్మా విభాగాల నుంచి విడదీసి సామెతలను విశిష్ట పీఠం పై అధిష్టింపచేసేవి కూడా ఈ తెనాలి రామకృష్ణకవి శైలీ విన్యాసాలే! 'ఎమి తిని సెపితివి కపితము' అని ఆయన ఆనాడు అల్లసాని పెద్దన వంటి అఖండుడినే ఒక సందర్భంలో వెటకారం చేసిన సందర్బానికి నకలు ఈ తరహా ఎత్తిపొడుపు సామెతలు. సామెతలు సామాజిక ప్రయోజనం కూడా కలిగి ఉండటం ప్రత్యేకంగా గుర్తించవలసిన అంశం.

బిరుదరాజు రామరాజు నుంచి.. వెలగా వెంకటప్పయ్య వంటి ప్రాజ్ఞుల వరకు ఎందరో విద్వత్వరేణ్యులు ఈ సామెతల విభాగంలో ఏళ్ల తరబడి పరిశోధనలు చేసి చెప్పుకోతగిన సమాచారం సేకరించారు. 'తినక చవి.. చొరక లోతు తెలియవు' అని సామెత.  లోతులలోకి వెళితే తప్ప నానుడుల సాగరంలోని మణి మాణిక్యాలు బయటపడవు మరి! ఇది కొండకు పట్టిన చేతి అద్దం మాత్రమే!

సామెతల పర్వత సమగ్ర సందర్శనానికి ఈ స్థలం అభావం. విందు భోజనానికని పిలవకపోయినా ఆహ్వానించి నోళ్లు తీపి చేయకుండా వీడ్కోలు చెప్పడం మన తెలుగు సత్సంప్రదాయాలకు విరుద్ధం. కాబట్టి మచ్చుక్కి ఓ డజను సరదా నానుడులు.. వీలైనంత వరకు సమకాలీన ధర్మానికి.. అదీ రాజకీయ రంగానికి  కట్టుబడినవే! చిత్తగింజండి!

 

1.పిలిచి పెద్దపులికి పేరంటం పెట్టినట్లు

[చరిత్ర చూడకుండా ఎన్నుకుంటే నేరస్తులే నెత్తికెక్కి మొత్తుతారన్న హెచ్చరిక సుస్పష్టం]

2.దోవన పోయేదొకడు.. దొబ్బులు తినేదింకొకడు!

 [ఏ.పి. పంచాయితీ ఎన్నికల జాతర్లో ఎంపాయీస్ యూనియన్లది ఇప్పుడదే గతి]

3.పక్కలోకని ఫకీరోణ్ణి పిలిస్తే, లేవదీసుకు పోయి మసీదులో కాపురం పెట్టాట్ట!

  [మంచి చేస్తారన్న ఆశతో ఓటేస్తే.. మెజారిటీ అలుసుతో దేశం మొత్తాన్ని మతం గంగలో ముంచేసే నేటి దుస్థితి]

4.పూజ కన్నా బుద్ధి, మాట కన్నా మనసు ప్రధానం

 [జనస్వామ్య మహిమలు జపం చేసే నేతలు తప్పక అనుసరించాల్సిన లౌకిక సూక్తి]

5. మాంసం తినేవాడు పోతే .. బొమికలు తినేవాడు వచ్చినట్లు                  [అవినీతి కాంగీ కూలినా.. మతనీతి భాజపా జనం నెత్తి మొత్తుతున్నట్లు]

6. మొండి చేతితో మూరలు వేసినట్లు

  [చేసేది సున్నా అయినా..  కోసేవి కోటలు దాటుతున్న నేటి నేతలు టప్పాలు]

7.సింహం కూడా చీమకు భయపడే రోజొకటి వస్తుంది.

 [అన్నదాతల ఆందోళన]

 8.మాసిన తలకు మల్లెపూల సింగారం

 [దిగనాసిల్లే దేశ ఆర్థిక స్థితి]

9. ఒయసు తప్పినా ఒయ్యారమే

   [చంద్రబాబు]

10.పిల్లి తోక ఎద్దు ముట్టితే, పిల్లి  ఎలుక దిక్కు ఎర్రగించి 

   [కేంద్రం  చిందులేసినప్పుడల్లా జగన్ చంద్రబాబు మీద నిందలేస్తున్నట్లు]

11.రాజులకు పిల్ల నిస్తే రాళ్లకిచ్చినట్లు

  [కేంద్రంలోని పార్టీకి వేసిన ఓట్లు గుళ్లలోని విగ్రహాలకు వేసినట్లు]

12.సన్నపని చెయ్యబోతే సున్నం సున్నం అయ్యిందట

  [ఏపి మూడు రాజధానుల నిర్ణయంలో.. ప్రభుత్వానికి ఎదురవుతున్న అనుభవాలు]

***

-కర్లపాలెం హనుమంతరావు

బోథెల్,  యూ.ఎస్

28 -01 -2021